STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH

Załącznik nr 1 do zarządzenia nr OPS-K.021.35.2024 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Korzennej z dnia 9 sierpnia 2024 r.

STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH

W OŚRODKU POMOCY SPOŁECZNEJ 

W KORZENNEJ

Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 424 z późn. zm.)
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 września 2023 r. w sprawie procedury "Niebieskie Karty" oraz wzorów formularzy "Niebieska Karta" (Dz. U. poz. 1870).
3. Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz.1606)
4. Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 560).
5. Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1781)

WPROWADZENIE

Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606) określiła warunki skutecznej ochrony małoletnich przed różnymi formami przemocy. Wprowadzone zmiany wskazują na potrzebę opracowania jasnych i spójnych standardów postępowania w sytuacjach podejrzenia krzywdzenia lub krzywdzenia małoletnich.

„Standardy ochrony małoletnich” są jednym z elementów systemowego rozwiązania ochrony małoletnich przed krzywdzeniem i stanowią formę zabezpieczenia ich praw. Należy je traktować jako jedno z narzędzi wzmacniających i ułatwiających skuteczniejszą ochronę małoletnich przed krzywdzeniem.

Naczelną zasadą wszystkich działań podejmowanych przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w Korzennej jest działanie dla dobra dziecka i w jego najlepszym interesie. Każdy pracownik traktuje dziecko z szacunkiem oraz uwzględnia jego potrzeby. Niedopuszczalne jest stosowanie wobec dziecka jakichkolwiek form przemocy. Pracownik Ośrodka, realizując obowiązki, działa w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych oraz swoich kompetencji.

Znajomość i zaakceptowanie zasad powinny być potwierdzone podpisaniem oświadczenia.

Pracownik zobowiązany jest do utrzymywania profesjonalnej relacji z dziećmi i każdorazowego rozważenia, czy jego reakcja, komunikat bądź działanie wobec dziecka są adekwatne do sytuacji, bezpieczne, uzasadnione. Pracownik ma obowiązek działać w sposób otwarty i przejrzysty aby zminimalizować ryzyko błędnej interpretacji swojego zachowania.

Słowniczek pojęć:

Ilekroć mowa jest o:

- Kierowniku - należy przez to rozumieć Kierowniku Ośrodka Pomocy Społecznej w Korzennej;

- Ośrodku - należy przez to rozumieć Ośrodek Pomocy Społecznej w Korzennej;

- Pracowniku - należy przez to rozumieć osobę zatrudnioną w Ośrodku na podstawie umowy o pracę;

- Współpracowniku - należy przez to rozumieć osobę zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej, stażystę, wolontariusza lub osobę współpracującą nieodpłatnie na innych zasadach;

- Dziecku, małoletnim - należy przez to rozumieć osobę do ukończenia 18 roku życia;

- Standardach - należy przez to rozumieć Standardy ochrony małoletnich w Ośrodku Pomocy Społecznej w Korzennej.

§ 1

Zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnimi a pracownikami Ośrodka, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich.

Komunikacja z dziećmi

1. Pracownik w komunikacji z małoletnimi zachowuje cierpliwość i szacunek. Słucha małoletniego uważnie i udziela mu odpowiedzi adekwatnych do jego wieku i danej sytuacji.
2. Pracownik szanuje prawo małoletniego do prywatności a w przypadku konieczności odstąpienia od  zasad poufności aby go chronić pracownik wyjaśnia mu to.
3. W razie konieczności rozmowy z dzieckiem na osobności należy poprosić drugiego pracownika lub inną osobę o obecność podczas takiej rozmowy.
4. Pracownik powinien zapewnić małoletniego, że jeśli czuje się niekomfortowo w jakiejś sytuacji, wobec konkretnego zachowania czy słów, może o tym powiedzieć pracownikowi lub innej osobie do której ma zaufanie.
5. Nie wolno pracownikowi zawstydzać, upokarzać, lekceważyć, obrażać małoletniego. Nie wolno krzyczeć na dziecko w sytuacji innej niż wynikająca z bezpieczeństwa małoletniego.
6. Nie wolno pracownikowi ujawniać informacji wrażliwych dotyczących małoletniego wobec osób nieuprawnionych. Obejmuje to wizerunek dziecka, informacje o jego sytuacji rodzinnej, ekonomicznej, medycznej, opiekuńczej i prawnej.
7. Nie wolno pracownikowi zachowywać się w obecności małoletniego w sposób niestosowny. Obejmuje to używania wulgarnych słów, gestów i żartów, czynienia obraźliwych uwag, nawiązywania w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej oraz wykorzystywania wobec małoletniego relacji władzy lub przewagi fizycznej.

Działania z małoletnimi

1. Pracownik w działaniu z małoletnim docenia jego wkład w podejmowane działania, aktywnie go angażuje, nie faworyzuje, traktuje równo.
2. Pracownikowi nie wolno nawiązywać jakichkolwiek relacji ani składać mu propozycji o nieodpowiednim charakterze.
3. Pracownikowi nie wolno utrwalać wizerunku małoletniego dla potrzeb prywatnych.
4. W działaniach Ośrodka polegających na organizacji imprez okolicznościowych z udziałem dzieci, gdzie będzie utrwalany ich wizerunek należy uzyskać zgodę rodziców lub opiekunów prawnych. Zdjęcia, filmy i nagrania nie mogą naruszać godności małoletnich. (podstawa: ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)).

Kontakt fizyczny z małoletnimi

Kontakt fizyczny z dzieckiem może być stosowny przy spełnieniu zasad bezpiecznego kontaktu odpowiedzią na potrzeby dziecka w danym momencie, uwzględniając wiek dziecka, etap rozwojowy, płeć, kontekst kulturowy i sytuacyjny. Nie można jednak wyznaczyć uniwersalnej stosowności każdego takiego kontaktu fizycznego, ponieważ zachowanie odpowiednie wobec jednego dziecka może być nieodpowiednie wobec innego. Pracownik kieruje się zawsze swoim profesjonalnym osądem, słuchając, obserwując reakcję dziecka, pytając je o zgodę na kontakt fizyczny (np. przytulenie) i zachowując świadomość, że nawet przy dobrych intencjach taki kontakt może być błędnie zinterpretowany przez dziecko lub osoby trzecie.

1. Pracownikowi nie wolno naruszać integralności fizycznej dziecka.
2. Pracownikowi nie wolno dotykać dziecka w sposób, który może być uznany za nieprzyzwoity lub niestosowny. Zawsze powinien być przygotowany na wyjaśnienie swoich działań.
3. Pracownik powinien zachować szczególną ostrożność wobec dzieci, które doświadczyły nadużycia i krzywdzenia, w tym seksualnego, fizycznego bądź zaniedbania. Takie doświadczenia mogą czasem sprawić, że dziecko będzie dążyć do nawiązania niestosownych bądź nieadekwatnych fizycznych kontaktów z dorosłymi. W takich sytuacjach pracownik powinien reagować z wyczuciem, jednak stanowczo i pomóc dziecku zrozumieć znaczenie osobistych granic.
4. Kontakt fizyczny pracownika z dzieckiem nigdy nie może być niejawny bądź ukrywany, wiązać się z jakąkolwiek gratyfikacją ani wynikać z relacji władzy. Jeśli będzie świadkiem jakiegokolwiek z wyżej opisanych zachowań i/lub sytuacji ze strony innych dorosłych lub dzieci, zawsze informuje o tym osobę odpowiedzialną i/lub postępuje zgodnie z obowiązującą procedurą interwencji.

Każde przemocowe działanie wobec dziecka jest niedopuszczalne.

Kontakty poza godzinami pracy

Co do zasady kontakt z dziećmi powinien odbywać się wyłącznie w godzinach pracy.

1. Nie wolno pracownikowi zapraszać dzieci do swojego miejsca zamieszkania ani spotykać się z nimi poza godzinami pracy. Obejmuje to także kontakty z dziećmi poprzez prywatne kanały komunikacji (np. prywatny telefon, e-mail, komunikatory, profile w mediach społecznościowych). Jeśli zachodzi taka konieczność, właściwą formą komunikacji z dziećmi i ich rodzicami lub opiekunami poza godzinami pracy są kanały służbowe (e-mail, telefon służbowy). Jeśli zachodzi konieczność spotkania z dzieckiem poza godzinami pracy, pracownik informuje o tym Kierownika a rodzice/opiekunowie prawni dzieci muszą wyrazić zgodę na taki kontakt.
2. Utrzymywanie relacji towarzyskich lub rodzinnych (jeśli dzieci i rodzice/opiekunowie dzieci są osobami bliskimi wobec pracownika) wymaga zachowania poufności wszystkich informacji dotyczących innych dzieci, ich rodziców oraz opiekunów.

Bezpieczeństwo online

Nie wolno pracownikowi nawiązywać kontaktów z małoletnimi poprzez przyjmowanie bądź wysyłanie zaproszeń w mediach społecznościowych.

§2

Zasady i procedura podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego,

Pracownik/Współpracownik powinien zwracać uwagę na niepokojące zachowania małoletnich, które mogą świadczyć o ich krzywdzeniu i powinni podjąć próbę kontaktu
z małoletnim w przypadku powzięcia podejrzenia takiego krzywdzenia. Jeżeli małoletni próbuje nawiązać kontakt z pracownikiem, powinien on go wysłuchać i w miarę możliwości, uzyskać możliwie najpełniejszą informację o sytuacji małoletniego.

1. W sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub powzięcia informacji o krzywdzeniu małoletniego, Pracownik/Współpracownik ma obowiązek niezwłocznego poinformowania Kierownika o tym fakcie w formie ustnej, a także w formie pisemnej, poprzez przedłożenie stosownej notatki służbowej. Jeżeli pracownik/współpracownik nie jest już obecny w siedzibie ośrodka, ma obowiązek przekazać informację telefonicznie. Jeżeli przekazanie informacji nastąpiłoby po godzinach pracy ośrodka, pracownik/współpracownik powiadamia Policję o sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub o krzywdzeniu małoletniego.
2. Po przekazaniu informacji Kierownikowi, Pracownik/Współpracownik w pierwszej kolejności powinien ustalić czy zachodzą przesłanki uzasadniające wszczęcie procedury udzielenia dziecku ochrony w związku z przemocą domową na podstawie art. 12 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, a następnie w uzgodnieniu z funkcjonariuszem Policji, a także lekarzem, ratownikiem medycznym lub pielęgniarką dokonuje oceny ryzyka zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka
   w kwestionariuszu szacowania ryzyka zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka.
3. Obowiązki określone powyżej nie wpływają na obowiązek ewentualnego wszczęcia procedury „Niebieskie Karty”.

§3

Procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego i zawiadamiania sądu opiekuńczego oraz osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”

1. Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty”

Obowiązek wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” i wypełnienia formularza „Niebieska Karta A” spoczywa na wszystkich pracownikach socjalnych i asystencie rodziny Ośrodka.

W przypadku powzięcia podejrzenia lub uzyskania informacji o krzywdzeniu małoletniego, które może wskazywać znamiona przemocy domowej w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, Pracownicy, o których mowa powyżej mają obowiązek niezwłocznie wypełnić formularz „Niebieska Karta A”.

Jeżeli istnieje podejrzenie stosowania przemocy domowej wobec małoletniego, działania w ramach procedury przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego.

Jeżeli istnieje podejrzenie, że osobami stosującymi przemoc domową wobec małoletniego są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni, działania w ramach procedury przeprowadza się w obecności pełnoletniej osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.), zwanej dalej „osobą najbliższą”, lub pełnoletniej osoby wskazanej przez małoletniego.

- Działania z udziałem osób małoletnich doznających przemocy domowej przeprowadza się, w miarę możliwości, w obecności psychologa.

- Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A” osobie doznającej przemocy domowej przekazuje się formularz: „Niebieska Karta – B”.

Jeżeli osobą doznającą przemocy domowej jest osoba małoletnia, formularz „Niebieska Karta – B” przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu, a w przypadkach, kiedy osobami stosującymi przemoc domową wobec małoletniego są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni – osobie najbliższej lub pełnoletniej osobie wskazanej przez małoletniego.

- Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta A” Pracownik wszczynający procedurę Niebieskie Karty ma obowiązek przekazać ten formularz do Zespołu Interdyscyplinarnego w terminie pięciu dni roboczych. Za dni robocze przyjmuje się dni pracy Ośrodka.

2. Zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia

- W przypadku ujawnienia krzywdzenia małoletniego zostaje wszczęta procedura „Niebieskie Karty”.

- Plan wsparcia małoletniego oraz plan indywidualnej pomocy prowadzony jest przez pracownika socjalnego będącego członkiem grupy diagnostyczno-pomocowej.

- W miarę możliwości plan wsparcia konsultowany jest z psychologiem, a jeżeli jest taka możliwość, psycholog uczestniczy także w jego realizacji.

- Pracownik socjalny we współpracy z asystentem rodziny, realizującym swoje zadania w stosunku do rodziny, w której wystąpił przypadek krzywdzenia małoletniego przygotowuje plan wsparcia celem, którego jest:

1) zainicjowanie działań interwencyjnych, we współpracy z innymi instytucjami jeśli istnieje taka konieczność,

2) współpraca z rodzicami w celu powstrzymania krzywdzenia małoletniego i zapewnienie mu pomocy,

3) diagnoza czy konieczne jest podjęcie działań prawnych i określenie form pomocy specjalistycznej dla małoletniego,

4) zdiagnozowanie potrzeb małoletniego i zasobów rodziny.

Plan wsparcia małoletniego obejmuje między innymi pomoc prawną, psychologiczną, socjalną, medyczną i może być modyfikowany w trakcie jego realizacji w zależności od potrzeb małoletniego.

3. Składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego

- Jeżeli zastosowano procedurę wynikającą z art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, Pracownik ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia sądu opiekuńczego, nie później niż w ciągu 24  godzin od chwili zapewnienia dziecku ochrony i umieszczeniu go u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub instytucjonalnej pieczy zastępczej.

- W sytuacji podejrzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego Pracownik/Współpracownik mający bezpośredni kontakt z małoletnim ma obowiązek niezwłocznego poinformowania Kierownika o tym fakcie.

Na podstawie uzyskanej informacji uruchamiane zostają działania interwencyjne i pomocowe zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w tym skierowanie wniosku do Sądu rodzinnego, złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, wszczęcie procedury „Niebieskiej Karty”. Sąd rodzinny w sytuacji krzywdzenia dziecka może ustanowić jego reprezentanta dbającego o interesy i dobro małoletniego w prowadzonych postępowaniach.

§4

Zasady przeglądu i aktualizacji Standardów

1. Standardy podlegają weryfikacji nie rzadziej niż co dwa lata pod względem zgodności z obowiązującymi przepisami prawa oraz ocenie ich merytorycznej przydatności (zał. nr1).
2. Weryfikacja, o której mowa wyżej dokonywana jest przez Kierownika lub osobę przez niego wyznaczoną.
3. W wyniku weryfikacji, o której mowa wyżej sporządzany jest raport ewaluacyjny, w którym wskazane są ewentualne sugestie i kierunki aktualizacji Standardów.

§5

Zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie Pracowników/ Współpracowników do stosowania Standardów, zasady przygotowania tych Pracowników/Współpracowników do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności.

1. Kierownik jest osobą odpowiedzialną za przygotowanie Pracowników/ Współpracowników do stosowania Standardów.
2. W ramach przygotowania Pracowników/Współpracowników do stosowania Standardów przeprowadzane jest szkolenie Pracowników/Współpracowników w przedmiotowym zakresie.
3. Każdy z Pracowników/Współpracowników składa oświadczenie o zapoznaniu się ze Standardami (zał. nr 2) Obecność na szkoleniu, o którym mowa potwierdzona jest imienną listą obecności.

§6

Zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim Standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania.

Standardy podlegają opublikowaniu na stronie internetowej Ośrodka oraz są wywieszone w widocznym miejscu w siedzibie Ośrodka.

§7

Osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia.

Za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia odpowiedzialni są wszyscy Pracownicy/Współpracownicy.

§8

Sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.

1. Tworzy się wewnętrzny rejestr ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
2. Rejestr przechowywany jest w siedzibie Ośrodka.

Kierownik wyznacza osobę odpowiedzialną za prowadzenie i uzupełnianie rejestru.